Spiritueel Leiderschap

“You can only lose something that you have, but you cannot lose something that you are” – Eckhart Tolle

Zo’n tien jaar geleden werd spiritualiteit een serieuze denkrichting in leiderschapsontwikkeling. Paul de Blot promoveerde in 2004 bij Nyenrode Business Universiteit in de bedrijfskunde en is nog steeds actief in zijn professoraat Business Spiritualiteit. Senge, Scharmer en Jaworski schreven in 2004 het boek “Presence” dat een brug sloeg tussen materieel en spiritueel denken. We zien nog steeds een toename in sabatticals en mindfulness trainingen als reactie op stress, underperformance en burn-out. In een serie van vier artikelen wil ik stilstaan bij de relevantie van spiritualiteit in persoonlijk leiderschap. Hieronder de eerste waarin ik de centrale thema’s doen en zijn, sturen en loslaten, en in- en out-of-comfort koppel aan mijn eigen ervaringen als ondernemer, facilitator en kunstenaar.

Ongelukkig

Tien jaar geleden moest ik de aandelen verkopen van het bedrijf dat ik vanuit mijn slaapkamer was begonnen. Ruzie met de vennoten. Ik was al een tijdlang ongelukkig en had mezelf al betrapt op de gedachte dat ik nog maar tien jaar zou hoeven werken om in de buurt van mijn pensioen te komen. Ik was boos en teleurgesteld omdat die mogelijkheid me was afgenomen, zo vond ik. Ik sprak hierover met veel bitterheid tegen vrienden en collega’s.

Totdat iemand mij vroeg: “Is dit je nou allemaal overkomen?” Ik viel stil. Hier had ik nog nooit bij stilgestaan. Ja, natuurlijk! Ik had zelf ook van alles gedaan om het zover te laten komen. Ik realiseerde me dat ik medeplichtige was aan mijn ‘gedwongen’ afscheid. Ik ben daarna gaan reizen en begon boeken te lezen als “Synchronicity” van Joseph Jaworski en “Theory U” van Otto Scharmer. En ik liet me verbazen door het gemak waarmee ik vervolgens afscheid kon nemen van het bedrijf waar ik me zolang mee had geïdentificeerd. En van de pijn hierover.

Nu tien jaar later ben ik kunstenaar en organisatieadviseur en reis de wereld rond als hybrid professional met lezingen en workshop over leiderschap en complexiteit. Een andere droom is ongepland werkelijkheid.

Hoe spiritualiteit en persoonlijk leiderschap zijn verbonden

Kunnen we vinden in het werk van Gregory Bateson en Robert Dilts. We zijn volgens hen in staat om te schakelen tussen verschillende niveaus van bewustzijn. Groei en leren ontstaat pas als we onszelf op hoger niveau beschouwen dan waar onze uitdagingen zich afspelen.

Het hoogste niveau is het niveau van de spiritualiteit, ‘het waartoe.’ Wat we daar oplossen is onvermijdelijk zichtbaar op de niveaus daaronder. Was het afscheid moeten nemen van mijn bedrijf mij overkomen? Deze vraag maakte mij bewust van de keuzes die ik zelf had gemaakt om het zover te laten komen.

Ik kon opeens begrijpen dat er een ander niveau was dan ‘anderen vs mij.’ Ik voelde me geen slachtoffer meer en maakte me zelf verantwoordelijk voor de situatie. Daarmee, kon ik ook verantwoordelijkheid nemen voor mijn vervolgstappen. Een nieuwe wereld van mogelijkheden opende zich, waar ik daarvoor alleen maar beperkingen en teleurstelling voelde.

Niets is zo belangrijk voor groei van een mens als verlies

Ieder mens krijgt zijn of haar portie. Alleen hoe je ermee omgaat verschilt enorm. En daarmee zitten we, naar mijn idee, ook direct bij de kern van vraag wat er spiritueel is aan persoonlijk leiderschap. Lijden als gevolg van verlies, tegenslag, teleurstelling, pijn brengt je uit balans. Het bewustzijn dat niemand behalve jijzelf verantwoordelijk is voor het herstel van een nieuwe orde, geeft persoonlijk leiderschap een spirituele tintje. Als je daar immers niet bewust mee omgaat blijf je boos, hard of bitter. Die bewuste stap om op een hoger niveau naar je verlies te kijken en je te dissociëren van je lijden, maakt je persoonlijk leiderschap spiritueel: je kunt gaan bidden, op retraite gaan, counseling zoeken, een sabbatical nemen, mediteren.

Wat je op die plekken onderzoekt zijn vooral de spirituele aspecten van persoonlijk leiderschap:

• je zoekt een nieuwe richting (Visionair Leiderschap)

• je raakt vertrouwd met het onbekende (Emergentie)

• je realiseert je: de verandering ben jezelf (Vernieuwing)

Deze drie aspecten zal ik hieronder kort bespreken vanuit het perspectief van de ondernemer, de facilitator en de kunstenaar en in drie vervolgartikelen nader uitwerken.

Bij visionair leiderschap gaat het om het verschil tussen doen en zijn.

Als we veel dingen doen nemen we vaak niet de tijd om te observeren wat het doen met ons doet. In de doe-modus heb je niet veel aandacht meer voor hoe het met je is. Toch is dat ‘zijn’ heel belangrijk. ‘Zijn’ houdt verband met de energie waarmee je leeft; het kent geen richting, zoals ons ‘doen. ‘Zijn’ is de bron van waaruit we handelen. Door alleen maar te doen kan die bron opdrogen, zoals bij een burn-out. Wat het moeilijk maakt is dat we geleerd hebben te denken dat we vanuit een stip aan de horizon weer energie kunnen genereren.

Onzin, een stip inspireert niet. Moeten we ons dan nog moeite doen om een visie te creëren? Jawel, maar niet in de vorm van een toekomstdroom en stappenplan. Een visie gaat niet over de visie zelf maar over je reactie daarop, over je ‘way-of-being.’ Je werkt niet toe naar een visie; je bent de visie zelf.

Emergentie is het verschil tussen loslaten en sturen.

In een levend systeem zoals een organisatie of de dynamische processen binnen jezelf, kun je op twee manier beïnvloeden: door controle uit te oefenen en de zaak naar je hand te zetten of door te niets te doen en dingen te laten gebeuren. Emergentie gaat over de middenweg: de kunst om geduld op te brengen en te improviseren met wat er op je afkomt. Telkens reagerend op de resultaten van wat je zoeven gedaan hebt. De moed om vertrouwd raken met onzekerheid en in te verbinding blijven met je verlangen geeft je leiderschap robuustheid.

Vernieuwing is het verschil tussen in en out of comfort.

Ons verlangen is gericht op interactie met als doel gezien te worden, als kind, als ouder, vriend, ondernemer, vrijwilliger, kunstenaar. Het is een verlangen naar vervulling. Hoe groter je verlangen, hoe groter het lijden dat ontstaat bij het onvervuld zijn. Als het onvervuld zijn te groot wordt om te dragen knapt er vaak iets. Vanuit de moed om dit onder ogen te zien, zijn we dan in staat om ons ongenoegen over het onvervuld zijn in te ruilen voor ons ongemak met het onbekende. Precies op deze plek begint het creëren. Er is een aantal leidende principes bij het creëren van een nieuwe orde, van een nieuwe richting, van een nieuw leven. Als we weten welke leidende principes we moeten volgen, hebben we startpunt. Iets nieuws, iets unieks, iets van onszelf omdat het is ontstaan vanuit een persoonlijk verlangen en een persoonlijk lijden.

Persoonlijk leiderschap

het vermogen om jezelf te leiden en daarmee anderen, is sterk gekoppeld aan visie, emergentie en vernieuwing. De groei die hiermee gepaard gaat, is per definitie spiritueel, omdat wat we dromen, wie we zijn, wat we denken en doen worden bepaald door de vraag ‘waartoe?’ Een vraag die weinig ruimte krijgt in de versnipperde en verharde wereld van vandaag.

Waarin we kinderen afleren te leren en we zorg ontmantelen met mantelzorg. En waarin het relevanter is dan ooit om energiek en persoonlijk leiderschap te laten ontstaan vanuit onze diepste drijfveren.

Kies voor Mindfulness reis of Coaching reis

Ondernemersreis